Parki Przyszłości – czyli nowe otwarcie dla polskiego systemu parków narodowych i obszarów chronionych

O przyszłości polskich parków narodowych i obszarów chronionych, a także o stojących przed środowiskami przyrodniczymi i nowym rządem w Polsce wyzwaniami, związanymi z ochroną przyrody dyskutowano podczas odbywającej się  w Warszawie konferencji „PARKI PRZYSZŁOŚCI. Perspektywy polskich obszarów chronionych: wyzwania, potrzeby, kierunki”. Wydarzenie stało się jednak przede wszystkim okazją do zaprezentowania wyników wielomiesięcznych konsultacji społecznych oraz listy rekomendacji dla poprawy systemu obszarów chronionych w Polsce, jako najefektywniejszego środka ochrony różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych.  

Zaprezentowany podczas Konferencji dokument zawiera rekomendacje dla decydentów, których głównym celem jest wyznaczenie kierunków reformy nadzoru i zarządzania systemem obszarów chronionych w Polsce. Ta swoista mapa drogowa dla osób decyzyjnych i instytucji, odpowiedzialnych w najbliższych latach za środowisko naturalne, jest efektem wszechstronnej analizy. Autorzy opracowania bazowali bowiem nie tylko na autorskich ekspertyzach i własnym doświadczeniu, ale i wynikach badań polskich i międzynarodowych ekspertów, wiedzy płynącej z konsultacji społecznych i warsztatowych z pracownikami parków narodowych oraz wnikliwej kontroli aktualnych rozwiązań legislacyjnych. Wśród głównych rekomendacji, zaprezentowanych podczas Konferencji, znalazły się:

1. Powołanie do życia nowych parków narodowych: priorytetowe utworzenie siedmiu nowych parków narodowych.
2. Poszerzenie istniejących  parków narodowych: priorytetowe rozszerzenie granic 21 istniejących parków narodowych.
3. Utworzenie regionalnych komitetów doradczych: ich zadaniem będzie przekształcenie koncepcji parków narodowych i wskazanie nowych przestrzeni wspierających ich funkcjonowanie.
4. Zwiększenie finansowania i optymalizacja wydatków: podniesienie ogólnego poziomu finansowania dla obszarów chronionych, przy jednoczesnej optymalizacji wydatków w parkach narodowych.
5. Centralna Agencja Zarządzania Parkami: utworzenie agencji centralnej do kompleksowego zarządzania parkami narodowymi.
6. Multidyscyplinarny Zespół Roboczy: utworzenie multidyscyplinarnego zespołu do opracowania finalnych rekomendacji dotyczących parków narodowych i innych obszarów chronionych.
7. Utworzenie nowych rezerwatów przyrody: szybkie powołanie znacznej liczby nowych rezerwatów przyrodniczych.
8. Reforma systemu zarządzania obszarami chronionymi.
9. Zmiany w Ustawie o lasach: rewizja i modyfikacja obecnej Ustawy o lasach.
10. Ułatwienia dla prywatnych inicjatyw ochrony: wprowadzenie rozwiązań ułatwiających tworzenie i zarządzanie prywatnymi obszarami ochrony przyrody.

„Zorganizowaliśmy to wydarzenie, aby zaprezentować rekomendacje powiększenia oraz usprawnienia zarządzania systemem obszarów chronionych w Polsce. Zalecenia te kierowane są przede wszystkim do przyszłych decydentów. Jeżeli uznają je za pomocne, jesteśmy gotowi do dalszego wsparcia eksperckiego i rozwijania rekomendacji w konkretne plany działań. Zaprosiliśmy również innych interesariuszy oraz zachęcamy do włączania się w ten dyskurs kolejnych, tak aby zainicjować szeroki dialog, który z pewnością przybliży nas do efektywnego wdrożenia ambitnych celów polityki ochrony przyrody” – mówi Olimpia Pabian, założycielka Białowieskiej Akademii Bioróżnorodności oraz była dyrektorka Białowieskiego Parku Narodowego.

Cele, o których wspomina Olimpia Pabian wynikają m.in. z zapisów światowej Konwencji o różnorodności biologicznej i Strategii na rzecz bioróżnorodności Unii Europejskiej. Oba dokumenty deklaratywnie wskazują konieczność rozszerzania i efektywnego zarządzania obszarami chronionymi oraz odbudowy ekosystemów. Społeczność międzynarodowa zgodnie przyznaje, że realizacja tych zadań jest dziś kluczowa w walce ze zmianami klimatycznymi i postępującą degradacją środowiska naturalnego. I choć Polska ma dostęp do katalogu licznych instrumentów na rzecz implementacji rozwiązań opartych na przyrodzie (nature-based solutions), to strategie, skupiające się na tworzeniu i usprawnianiu zarządzania obszarami chronionymi oraz na regeneracji zdegradowanych ekosystemów, są w naszym kraju niewystarczająco wykorzystywane.

„Polskie społeczeństwo stoi w obliczu szybko postępującego podwójnego kryzysu, którego głównymi czynnikami są zarówno globalne zmiany klimatyczne, jak i podejmowane w ostatnich latach decyzje systemowe, skutkujące brakiem należytej troski o zachowanie różnorodności biologicznej. Ich negatywne konsekwencje nie są dziś jedynie problemem środowisk ekologicznych, coraz częściej mają bowiem wpływ na ekonomiczne, społeczne i zdrowotne aspekty życia wszystkich Polek i Polaków. Tymczasem, w opinii ekspertów, ochrona i przywracanie naturalnych procesów, zrównoważone zarządzanie lądami i morzami oraz efektywne zarządzanie ekosystemami stanowią fundamentalne narzędzia w walce z tymi zagrożeniami” – podkreśla  dr Antonii Kostka, który od 8 lat związany jest z Fundacją Dziedzictwo Przyrodnicze, w której odpowiedzialny jest za opracowanie zmian w systemie ochrony przyrody i reformę instytucjonalną Lasów Państwowych.

Organizatorzy Konferencji zwrócili uwagę, że dla poprawy jakości ochrony przyrody w Polsce, rozmieszczenie parków narodowych w naszym kraju powinno się rozpatrywać jako sieć obszarów chronionych. Analiza rozmieszczenia istniejących parków narodowych oraz elementów bioróżnorodności, objętych ochroną w ich granicach, a także ich walorów przyrodniczych czy geograficznych niezbicie dowodzi, że w tej sieci istnieją istotne braki. Ratunkiem na zachowanie komplementarności całego systemu jest konieczność jego rozbudowy o nowe parki oraz rozsądne poszerzenie tych już istniejących. W chwili publikacji Raportu, rozważa się możliwość powiększenia obszarów 21 z 23 istniejących parków narodowych oraz powołania co najmniej 17 nowych parków.

 „Gotowe rozwiązania są na stole i wierzymy, że ugrupowania polityczne, które wezmą odpowiedzialność za wyzwania wynikające ze zmian klimatu, utraty różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych, od których przecież wszyscy zależymy, są gotowe na dokonanie realnych i koniecznych zmian nie tylko z myślą o tu i teraz, ale i bezpieczeństwie przyszłych pokoleń. Coraz więcej osób, w tym społeczności lokalne, zamieszkujące tereny o wysokich wartościach przyrodniczych, dostrzega, że natura jest naszym najskuteczniejszym sojusznikiem w adaptacji do globalnych kryzysów. Może ona także stać się motorem zrównoważonego rozwoju, zarówno na poziomie regionalnym, jak i całego kraju” – podsumowuje Piotr Klub z Fundacji Dziedzictwo Przyrodnicze, w której od 8 lat zajmuje się problemami ochrony środowiska i wspiera powoływanie nowych parków, w tym Turnickiego Parku Narodowego. 

Pełna treść Raportu: Wzmocnienie systemu parków narodowych i obszarów chronionych, dostępna jest pod tym linkiem: https://przyrodnicze.org/wzmocnienie-systemu-parkow-narodowych-publikacja/

 ***

Dodatkowych  informacji udziela:

Piotr Klub (Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze)

Tel.: +48 516 347 810

@: piotr.klub@przyrodnicze.org 

 Konferencja zorganizowana w ramach projektu „Oddajmy parki narodowi” realizowanego z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG

Załączniki