Zaplanowany Park Krajobrazowy Beskidu Niskiego wciąż nie powstaje

Park krajobrazowy miał powstać w tej części Beskidu Niskiego już w drugiej połowie lat 90. Zaktualizowana dokumentacja dotyczy powierzchni 436,42 kilometrów kwadratowych obejmując przed wszystkim gminy Uście Gorlickie (ponad 60% powierzchni parku) i Sękowa (ponad 34% powierzchni parku) i Ropa (zaledwie 5 procent powierzchni parku). Park krajobrazowy zupełniłby istniejącą lukę w pasie obszarów chronionych, ciągnących się równolegle do granicy ze Słowacją. W 1996 roku powstała specjalna dokumentacja, która miała być początkiem nowego obszaru chronionego. Sam park do dziś nie powstał, chociaż jest wpisany do planu zagospodarowanie przestrzennego województwa małopolskiego.

Dokumentacja projektowa parku potwierdza jego kluczową rolę w ochronie przyrody polskich Karpat. Na tym terenie stwierdzono występowanie 66 chronionych prawem gatunków roślin naczyniowych i 52 gatunki uznane za zagrożone. Równie bogaty są świat mszaków (187 gatunków), porostów (248 gatunków) i grzybów (426 gatunków, w tym 108 gatunków to grzyby cenne). Wśród owadów wyróżnia się nadobnica alpejska, rzadki gatunek chrząszcza z rodziny kózkowatych. Stwierdzono również występowanie 13 gatunków płazów, 5 gatunków gadów i 19 gatunków ryb. Ptaki reprezentuje 112 gatunków lęgowych, w tym liczny na tym obszarze orlik krzykliwy. Na obszarze projektowanego parku występują również 62 gatunki ssaków (w tym 16 gatunków nietoperzy, oraz trzy duże drapieżniki ? wilk, ryś i przechodnio niedźwiedź, a także mniejszy kot drapieżny żbik).

Przyrodzie Beskidu Niskiego zagraża jednak niekontrolowana presja ze strony człowieka. Zagrożeniem jest zabudowa “letniskowa” na terenach po wojnie opustoszałych, w tym budowa dużych ośrodków, niszczących unikalny krajobraz, co ma związek z brakiem ograniczeń i schematów zabudowy mieszkalnej i wypoczynkowej. Kolejnym problemem jest wycinka lasów, które stanowią ostoję wielu rzadkich gatunków, która przejawia się rozbudową infrastruktury w postaci dróg leśnych, w tym szlaków zrywkowych, znacznie zmieniających krajobraz. Potrzebna jest również większa troska o zabytki. Jak podkreślają miłośnicy tego skrawka Karpat, to unikalny krajobraz, przyroda i klimat Beskidu Niskiego stanowią główną atrakcję, przyciągającą ludzi.

Park Krajobrazowy chroni obszary o odmiennym charakterze przyrodniczym, kulturowym i krajobrazowym ? podkreślają Danuta Pawłowska i Jakub Guzik, prowadzący blog ?Łemkowyna na Beskidzie Niskim?. – Można to nazwać zbalansowanym współistnieniem tych wszystkich elementów. To ma w sobie Beskid Niski – piękną przyrodę, która jest wynikiem burzliwej historii tych ziem, piękne, unikatowe zabytki i wyjątkowe krajobrazy zapadające w pamięć na zawsze. I to wymaga ochrony – trzeba dbać, by nie naruszać cerkiewnego otoczenia, zachować harmonię zanikłych po 1947 roku terenów wiejskich, chronić piękne cmentarze przed nowoczesną zabudową. Należy utrzymać ten swojski, sielankowy krajobraz. A Park Krajobrazowy może w tym pomóc.

Niestety na terenie Beskidu Niskiego dochodzi do degradacji krajobrazu poprzez zmianę charakteru zabudowy, dopuszczanie do powstawania budynków nie mających nic wspólnego z budownictwem łemkowskim czy pogórzańskim lub uzdrowiskowym. Są za to domy ?góralskie?, preriowe, kampingi i tzw. ?gargamele?. Powstają budynki o intensywnie kolorowych elewacjach, zaśmiecające w nocy okolicę światłem. Nowopowstające budynki są grodzone, ograniczając możliwość przemieszczania się zwierząt. Z tego powodu przesuwane są również szlaki turystyczne utrudniając wędrówkę turystom i uniemożliwiając im dostęp do miejsc widokowych. Nie powstają rezerwaty, nie są chronione drzewa pomnikowe, nie tworzy się stref ochronnych dla chronionych gatunków. Sprowadzenie Beskidu Niskiego do roli terenu dla domów weekendowych stanowi zagrożenie dla krajobrazu, środowiska i rozwoju turystyki.

Jednak przyszłość zachodniej części Beskidu Niskiego stoi pod dużym znakiem zapytania. Do wicemarszałka województwa małopolskiego napisała grupa samorządowców w sprawie planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, sprzeciwiając się powstaniu parku krajobrazowego. W piśmie jest mowa o ograniczeniach i zakazach związanych z powstaniem takiego obszaru chronionego. Sygnatariusze korespondencji do sejmiku nie mają jednak racji. Zakazy, o których mowa w ustawie o ochronie przyrody w kontekście parku krajobrazowego stwierdzają co innego ? zakazy mogą, nie muszą, być wprowadzone i to od sejmiku po konsultacji z mieszkańcami, a nie od ustawy zależy, które z nich zostaną wdrożone w życie.

Zaktualizowaną dokumentację projektową Parku Krajobrazowego Beskidu Niskiego przygotowała Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze dzięki wsparciu finansowemu WWF Polska.

Przeczytaj aktualne opracowanie dokumentacji projektowej dla Parku Krajobrazowego Beskidu Niskiego.